Τα γιασεμιά του έρωτα

«..Είναι φορές που δεν ξέρω γιατί, κάτι νυχτώνει βαθιά και πενθεί..

Βραδυάζει..

«Κι ένας αέρας ζεστός γιασεμιά φορτωμένος, φυσάει βουρκωμένος».

«Λευκό μου γιασεμί,  μη νυχτώσεις»

Είναι κάτι βραδυές αστροφέγγαρου ουρανού στο μεσοκαλόκαιρο που ο νους γυρνά σε  αγαπημένους μας που φύγαν από καιρούς παλιούς..Πενθεί η ψυχή με σκέπη την πούλια για κείνα που δεν πρόλαβε να ζήσει.. τους ψιθύρους να, στο πέρα σπίτι,  το λυχνάρι να ανεβαίνει στον γαμήλιο τον κοιτώνα κι ύστερα να σβήνει, τ’ άρωμα της μεστωμένης φραουλιάς..  Κι είναι που το χορτάρι φυτρώνει πέρα πάνω στους τάφους.. Κι είναι τα γιασεμιά που σαν ανθίζουν με το που βραδιάζει, γιομίζουν με την ευωδιά τους τον αέρα .. Ησυχία… Σε κάμποσο θα χαράξει η αυγή και τα πέταλά τους θα κλείσουν, υγραμένα στον κάλυκά τους βλασταίνοντας το μυστικό..ποιός ξέρει ποιά νέα ευτυχία θα φέρουν..

Λευκό μου γιασεμί, μη νυχτώσεις

Το γιασεμί της νύχτας  Κι ανοίγουν τα νυχτολούλουδα, την ώρα που σκέφτομαι κείνους που αγαπώ. Καταμεσής στα βιβούρνα ξεπετάγονται οι πεταλούδες του λυκόφωτος.  Έχουν σιγήσει από ώρα οι φωνές, μόνο ένα σπίτι εκεί ψιθυρίζει. Κάτω από τις φτερούγες κοιμούνται οι φωλιές, καθώς κάτω από τα βλέφαρα τα μάτια.  Από τους ανοιχτούς κάλυκες αναδίδεται των κόκκινων φραουλών η ευωδία. Φέγγει ένας λύχνος εκεί στην αίθουσα. Το χορτάρι φυτρώνει πάνω από τους τάφους. Γκρινιάζει η αργοπορημένη μέλισσα βρίσκοντας πιασμένα τα κελιά στις κυψέλες. Μες στο γαλάζιο αλώνι η Πούλια αλωνίζει μαζί με τα κλωσσόπουλα που γίνηκαν αστέρια.  Σε όλη τη νύχτα απλώνεται η ευωδιά που φέρνει ο άνεμος μαζί του. Περνά το φως μέσʼαπʼ τη σκάλα̇ φεγγίζει στο πρώτο πάτωμα· και σβήνει.  Χαράζει̇ κλείνουν τα πέταλα λιγάκι ζαρωμένα̇ βλασταίνει στον μυστικό και υγρό τους κάλυκα δεν ξέρω ποια καινούργια ευτυχία.	Il gelsomino notturno E s’aprono i fiori notturni nell’ora che penso a’ miei cari. Sono apparse in mezzo ai viburni le farfalle crepuscolari. Da un pezzo si tacquero i gridi:  là sola una casa bisbiglia. Sotto l’ali dormono i nidi, come gli occhi sotto le ciglia. Dai calici aperti si esala l’odore di fragole rosse. Splende un lume là nella sala. Nasce l’erba sopra le fosse. Un’ape tardiva sussurra trovando già prese le celle. La Chioccetta per l’aia azzurra va col suo pigolio di stelle. Per tutta la notte s’esala l’odore che passa col vento. Passa il lume su per la scala; brilla al primo piano: s’è spento… È l’alba: si chiudono i petali un poco gualciti; si cova, dentro l’urna molle e segreta, non so che felicità nuova.	Night-blooming jasmine And nocturnal flowers blossom when my loved ones I remember. Among the clusters of viburnum crepuscular butterflies appear. Quietness has replaced the bustle: over there one lone house buzzes. Underneath wings the young nestle like eyes underneath eye-lashes. From open cups comes a bouquet of ripe strawberries blushing red. A lamp glistens in the hall there. Above the tombs the grasses spread. A tardy bumblebee mutters for the cells have all been taken. The Columba* in the azure yard, chicks peep a constellation. Through the long night the sweet bouquet sweeping moves with the wind. The lamp-light moves up a stairway; it flickers upstairs; then it’s gone… It’s daybreak: the slightly wilted petals close; they are nurturing, inside the soft and secret urn, I know not what new elation.
απόδοση-επίμετρο: Ευαγγελία Πολύμου	Ποίημα του Giovanni Pascoli	Translation ©Matilda Colarossi 2019

1.Το παραπάνω ποίημα με τον τίτλο Il gelsomino notturno είναι του μεγάλου Ιταλού ποιητή Giovanni Pascoli (1855 – 1912) αποδοσμένο στα ελληνικά και στα αγγλικά. 

Για μια τέτοια βραδυά μιλάει ο ποιητής..Για μια γαμήλια βραδυά έρωτα στο λυκόφως έναστρου ουρανού με τον αέρα ποτισμένο από την ευωδιά των γιασεμιών π’ ανθίζουν τις ώρες εκείνες και εκείνου της κατακόκκινης φράουλας.. Για μια βραδυά όχι δικιά του παρ’  αλλουνού..

Εκείνου η ζωή βράδυνε να τα ζήσει τούτα κι άλλα, σαν άλλη μέλισσα που της πήραν’ άλλες  τα κελιά σαν έφτασε αργοπορημένη.. Και ξώμεινε στερημένος, αποκλεισμένος..Έτσι πως τα ένοιωθε τα πράγματα ο ποιητής..Και εγώ από μεριάς μου έμεινα να αναρωτιέμαι το γιατί, για το «γραμμένο» πίσω από τις λέξεις..

Εκπληκτικό ποίημα στην ομορφιά του.. Με λυρισμό, γιομάτο από συμβολισμούς και κρυμμένα υπονοούμενα πίσω από τις λέξεις….Φωλιές πουλιών κάτω από τις πλειάδες, κλωσσόπουλα τ’ αστέρια της..Κι όλο το ποίημα να αντηχεί ήχους και μελωδία κι ευωδιές αρωμάτων..Εικόνες κόσμου και πόθων…. Απλές εικόνες, γλυκές και γεμάτες γοητεία είναι εκείνες που ο ποιητής καταφέρνει να μας προσφέρει στην επιφάνεια του ποιήματός του, περιγράφοντας ένα αγροτικό περιβάλλον από την ώρα που έρχεται το βράδυ μέχρι το νύχτα και το χάραμα της αυγής. Η ζωή και ο θάνατος αλληλοεπικαλύπτονται, για τη φύση και για τους ανθρώπους. Η επικονίαση του γιασεμιού, που ανοίγει τα πέταλά του τη νύχτα, λαμβάνει χώρα παράλληλα με τη γονιμοποίηση της γυναίκας, τη νύχτα του γάμου της.

Μα, κάτω από την επιφάνεια;; Στιγμές ζωής πάνω από τον θάνατο, τα χορτάρια που φυτρώνουν πάνω στους τάφους. Με μυστικά κρυμμένα μέσα του, σαν πως σε αυτήν την αίσθηση του θυμού για τον αποκλεισμό, στις φωλιές των πουλιών, στα κλωσσόπουλα της πούλιας- κλώσσας, κι άλλα σαν πως εκείνα τα απόκρυφα μες στον βλαστό…. Αρώματα νυχτολούλουδων, γιασεμιών στον βραδινό αέρα..Τύλιγμα έρωτα και αγάπης.. γλυκόπικρο τ’ άρωμα των βιρβούνων που γύρω τους πετάν’ οι πεταλούδες.. Ώρα  επικονίασης, κάλεσμα για μεταμόρφωση…. Ευωδιά κόκκινης φράουλας μες στην νύχτα, κόκκινης σαν του πάθους του ερωτικού το χρώμα .. Κλείνουν τα πέταλά της στο χάραμα λιγάκι ζαρωμένα… Ποιός ξέρει ποια νέα ευτυχία θα φέρει το ξημέρωμα μετά την ολονύχτια ένωση των συζύγων εραστών; Αναρωτιέται ο ποιητής..

Μπορείτε να δείτε τι γράψαν’για την ανάλυση- ερμηνεία του ποιήματος  εδώ, κι  εδώ ή  κι εδώ

Ο Pascoli έγραψε το σχεδίασμα αυτού του ποιήματος μεταξύ του 1897/98 για τον ίδιον, καθώς φαίνεται, και το δημοσίευσε στις 21/7/1901 στο γαμήλιο φυλλάδιο του καρδιακού του φίλου Gabriele Briganti, βιβλιοθηκαρίου στην γειτονική πόλη Lucca της Τοσκάνης, αφιερώνοντάς του το για τον γάμο του. Στο ποίημα αυτό ο ποιητής μιλάει για τη νύχτα του γάμου των δύο συζύγων, από την οποία έμελλε να γεννηθεί ο μικρός Dante Gabriele Giovanni.

Αργότερα, με την ευκαιρία της γέννησης του γιου του Briganti, ο ποιητής συμπεριέλαβε το ποίημα στην πρώτη έκδοση της ποιητικής του συλλογής Canti di Castelvecchio (1903) με την προσθήκη μιας σημείωσης στην οποία ο Pascoli θυμίζει στον Briganti τη νύχτα του γάμου του που οδήγησε στη γέννηση του πρώτου του παιδιού, του μικρού Dante Gabriele Giovanni.: «E a me pensi Gabriele Briganti risentendo l’odor del fiore che olezza nell’ombra e nel silenzio: l’odore del Gelsomino notturno. In quelle ore sbocciò un fiorellino che unisce (secondo l’intenzione sua), al nome d’un dio e d’un angelo, quello d’un povero uomo: voglio dire, gli nacque Dante Gabriele Giovanni» Ας σημειωθεί οτι ο Gabriele Briganti είχε ήδη δώσει στο γιο του το όνομα του ζωγράφου Dante Gabriele Rossetti και του ποιητή Giovanni Pascoli.

2. Ο Giovanni Pascoli ως ποιητής θεωρείται οτι έγραψε παρακμιακή ποίηση, στα πλαίσια του παρακμιακού κινήματος (Decadence) στις Τέχνες, (Εικαστικές, Ποίηση, λογοτεχνία) που άνθισε περί το τέλος του 19ου με τις αρχές του 20ου αιώνα κύρια στην Ευρώπη όπως πχ στην Γαλλία  που εκπροσωπήθηκε στην ποίηση κύρια από τον Σαρλ Μπωντλαίρ και «τα άνθη του κακού»(Les Fleurs du Mal) όπως και από τον Θεόφιλο Γκωτιέ, στην Αγγλία κύρια από τον  Όσκαρ Ουάιλντ και » Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ»The Picture of Dorian Gray «, στην δε  Ιταλία, και κατά την δεύτερη περίοδό του κινήματος, από τους Gabriele D’Annunzio, Antonio Fogazzaro και  αυτόν τον Giovanni Pascoli

Η ιταλική λογοτεχνική κριτική ειδικότερα έχει συχνά εξετάσει το παρακμιακό κίνημα decadentism σε μεγαλύτερη κλίμακα, προτείνοντας ότι τα βασικά χαρακτηριστικά του θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον ορισμό μιας πλήρους ιστορικής περιόδου που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1860 έως τη δεκαετία του 1920 διακρίνοντας τρεις υποπεριόδους. Για το λόγο αυτό, ο όρος Decadentism, με βάση το ‘Ρομαντισμό’ ή τον ‘Εξπρεσιονισμό’, έγινε πιο ουσιαστικός και διαδεδομένος από οπουδήποτε αλλού.

Pascoli decadentism: Ο Pascoli, όπως υποστηρίζεται, αντίθετα με τον D’Annunzio, ήρθε στο Decadentism από ένστικτο και όχι από εξωτερικές επιρροές. Μετά την κρίση του θετικισμού, ανέπτυξε έναν ποιητή που επέστρεψε χωρίς να το συνειδητοποιήσει, στα μεγάλα ρεύματα της εποχής του. Τα στοιχεία του της παρακμιακής ποίησης του Pascoli  είναι: 1) η χαμένη αίσθηση του μυστηρίου και η ευαισθησία να αντιλαμβάνονται τις φωνές που προέρχονται από τις βαθιές περιοχές του πνεύματος, 2) η ποίηση ως μέσο γνώσης. 3)ο  συμβολισμός, δηλαδή βλέποντας τα πράγματα όχι στην πραγματική τους όψη, αλλά ως σύμβολα. 4) την αδυναμία της ιδιοσυγκρασίας. Δείτε εδώ και μια εμπεριστατωμένη ανάλυση στο ποιητικό έργο του ποιητή και για τον ίδιο

3. Παρενθετικώς δυο λόγια για το παρακμιακό κίνημα :

Το Παρακμιακό Κίνημα ή Κίνημα της Παρακμής αποτελεί καλλιτεχνικό ρεύμα που άνθισε προς το τέλος του 19ου αιώνα κυρίως στη λογοτεχνία και τη ζωγραφική. Ξεκίνησε στη Γαλλία, επεκτάθηκε στην Αγγλία και σε όλη την Ευρώπη, έρχεται από το Ρομαντισμό και θεωρείται πρόδρομος του Μοντερνισμού, αντιδιαστελλόμενο από το κίνημα του Συμβολισμού και εκείνο του Αισθητισμού…Η αντιδιαστολή αυτή μπορεί να είναι  διακριτή στην ποίηση ή στην λογοτεχνία μα θεωρείται οτι είναι δυσδιάκριτη στις εικονιστικές τέχνες. Βέβαια, τα χαρακτηριστικά του κάθε κινήματος στις Τέχνες , όπως τα παραπάνω μπορεί να συνυπάρχουν στα έργα των δημιουργών, μιας και καθώς υποστηρίζω, ο τω όντι δημιουργός δεν χωράει σε καλούπια, ούτε κοιτάει να μπει σε κανένα από αυτά, που έχει συμβεί και συμβαίνει πολλές φορές μάλιστα.. Οι άλλοι είναι που κρίνουν γιαυτόν, που φτειάχνουν τα καλούπια..Και οι κριτές κρίνονται..

Με πηγή μου την βικιπαίδεια :«Tα χαρακτηριστικά γνωρίσματά του ρεύματος της Παρακμής είναι η απώλεια ενέργειας και ατονία, θηλυπρέπεια, η απουσία ηθικής συνείδησης, Ρωμαιοκαθολικισμός, μυστικισμός, μποεμισμός, λιμπερταριανισμός και αφύσικη σεξουαλικότητα, η διαστροφικότητα και διαστροφή, ασθένεια και αποσύνθεση, εστίαση στην προσωπικότητα του ατόμου, εκφυλισμός, αριστοκρατία, τέχνη για την τέχνη, αισθησιοκρατία και αισθητισμός, πλαστότητα ύφους και περιεχομένου, έμφαση στη λεπτομέρεια, μανιερισμός και στυλ, ταυτοποίηση φόρμας και περιεχομένου, νοσηρότητα, υλισμός, υπερβολή, το παράξενο, το φανταστικό, εξωτικισμός, αντι-ήρωες και femmes fatales, νεογοτθισμός, έλξη προς το θάνατο, το τραγελαφικό, το μακάβριο.’ 

Με πηγή μου από το άρθρο του Marco Zanghi «Decadentism and Aestheticism» που έχει δημοσιευθεί στο Prezi :«Το παρακμιακό κίνημα γεννήθηκε στη Γαλλία στα τέλη του 19ου αιώνα, αναπτύχθηκε κυρίως στην Ιταλία και στη συνέχεια εξαπλώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το «Langueur» της Verlaine υποτίθεται ότι είναι η πρώτη παρακμιακή σύνθεση.
Από την άλλη πλευρά, ο αισθητισμός προήλθε από το Theophile Gautier (1811-1872) και αναπτύχθηκε σε πανεπιστήμια και πνευματικούς κύκλους τις τελευταίες 2 δεκαετίες του 19ου αιώνα.
Και τα δύο κινήματα είναι σύγχρονα: εκφράζουν την ίδια ανησυχία για τις ηθικές αξίες της αστικής κοινωνίας της εποχής και αντανακλούν μια αίσθηση απογοήτευσης, αβεβαιότητας και δυσπιστίας προς τον αυστηρό κώδικα συμπεριφοράς που υιοθετούν οι Βικτωριανοί.
Η κύρια ιδέα ήταν ότι το μόνο ενδιαφέρον για την τέχνη θα έπρεπε να ήταν το αισθητικό και όχι το ηθικό περιεχόμενο: μπορεί να επαναληφθεί στη δήλωση «Art for Art»
Αυτό οδηγεί σε μια αίσθηση περιφρόνησης προς τις θεωρίες.
Οι αισθήσεις κάποιου ήταν το νέο, υποκειμενικό και μοναδικό μέτρο της κρίσης» 

4. Ο Giovanni Pascoli ως  άνθρωπος και από τους θεωρούμενους ως καταραμένους ποιητές : «Δεν υπάρχει πιο σύνθετη προσωπικότητα. ‘Υπάρχουν λίγοι ποιητές τόσο σαφείς και, ταυτόχρονα, μυστηριώδεις, αόριστοι και άπιαστοι», «Sono pochi i poeti così limpidi e così, nel contempo, misteriosi e inafferrabili» έγραψε, μεταξύ άλλων, για τον ποιητή ο κριτικός  και μελετητής του παρακμιακού κινήματος και του έργου του Giovanni Pascoli,  Elio Gioanola. 

Στην επίσημη βιογραφία του δίνονται γιαυτόν τα στοιχεία μιας νεανικής ζωής τραυματισμένης από τον θάνατο της μητέρας του στα πρώτα χρόνια της ζωής του, μετά από την κατά τον Αύγουστο του 1867 «αναίτια» δολοφονία του ήρωα και «‘άγιου» πατέρα του Ruggero-πως τον έβλεπε ο ίδιος ο ποιητής-, τον πρόωρο θάνατο μερικών από τους αδελφούς του (δέκα αδέλφια ήσαντε) κι έπειτα στα 23ου χρόνια από τον πρόωρο θάνατο στα 1878 της δεκαεξάχρονης νεαρής αγαπημένης του Erminia Tognacci .

Οι νεώτεροι όμως μελετητές του-γιατί ακόμη και σήμερα υπάρχουν αδιάβαστα πονήματά του όπως και μεγάλο μέρος της αλληλογραφίας του- μιλάνε για την ενοχή που βάραινε τον ποιητή επειδή ο θάνατος του πατέρα του Ruggero στην πραγματικότητα τον είχε ανακουφίσει και ήταν ασυνείδητα επιθυμητός από τον ίδιο. Ο Ruggero Pascoli  ήταν βίαιος και αυταρχικός άνδρας εξουσίας, πρώην δήμαρχος του Δήμου San Mauro, μισητός από τους υπαλλήλους του για τον απότομο και αυταρχικό του χαρακτήρα και τρόπο, διαχειριστής των Torlonia, οι οποίοι ήταν μία από τις πλουσιότερες και πιο επιρροές οικογένειες γαιοκτημόνων στην Ιταλία και πολλά άλλα.

Ο ποιητής «υποκατέστησε» τον πατέρα του στην σχέση του με τις αδελφές του Ida και Mariu, δημιουργώντας «μια φωλιά» για κείνον μαζί τους..Μια φωλιά όμως τόσο στενή και τόσο ιδιαίτερη ώστε να φτάνει στο όριο μιας » αθώας» αιμομεικτικής (;) σχέσης μαζί τους .. Η Ida κατάφερε να ξεφύγει από την «φωλιά » και παντρεύτηκε προς μεγάλη μήνιν του ποιητή.. Δείτε σχετικά και στο άρθρο του ποιητή, μεταφραστή και κριτικού λογοτεχνίας  Franco Buffoni  που έχει δημοσιευθεί εδώ

 Η  Mariu (Maria) που απεικονίζεται στην φωτογραφία δίπλα του, έμεινε μόνη μαζί του μέχρι το τέλος της ζωής του και αποδεδειγμένα απέτρεπε με πάθος όλες τις υποψήφιες «νύφες» για τον αδελφό της, τον λάτρευε – όπως κι αυτός εκείνη- κυρίαρχος και θύμα του συνάμα-Μετά δε τον θάνατό του στα πενήντα έξι του χρόνια το 1912, συνέχισε να ζει μόνη της στο σπίτι τους στο Castelvecchio δίπλα στο χωριό Barga της Τοσκάνης ωσότου πέθανε τον Δεκέμβρη του 1953 χωρίς να αλλάξει τίποτε στον χώρο, ούτε καν να μετατοπίσει μια καρέκλα από όπου την είχε αφήσει ο ποιητής όσο ζούσε..

Το σπίτι του ποιητή μετά τον θάνατο της Μαρίας Πασκόλι έγινε το προσωπικό μουσείο για τον Giovanni Pascoli, στο παρεκκλήσι του οποίου είναι θαμμένος, αν και άθεος.

Κάποτε ρωτήθηκε για τον ποιητή η Emma  Strozzi, που συνδεόταν κάποιο διάστημα με τον ποιητή σε μια πλατωνική σχέση δι’ αλληλογραφίας και αυτή είπε..: “Se potessi chiedere alle fate bellezza, ricchezza, gioventù, cultura … io sposerei subito Giovanni Pascoli; e sarei la sorella di Mariù …”

Η σχέση του ποιητή με το άλλο φύλο, το θηλυκό, ήσαν «προβληματικές» και στην ποίησή του, λένε, υπάρχουν αναφορές ,  σε σημείο που να γίνεται σοβαρός λόγος για ασυνείδητη ομοφυλοφιλία του ποιητή.. Ποιός ξέρει να πει που και ποιά είναι η αλήθεια για τον ποιητή, αναρωτιέμαι..

Δείτε μερικές από τις πηγές μου αναφορικώς με όλα τα παραπάνω για τον ποιητή στο σχετικό άρθρο του Giovanni Zaccherini με τον τίτλο «Pascoli, amore e morte» που δημοσίευσε ως αρθρογράφος το 2017 στην Wall Street International Magazine εδώ όπως και το άρθρο  του Paolo Di Stefano  στην corriere della Sera εφημερίδα εδώ

Ας είναι ως εδώ.. Σας αφήνω με την καλημέρα μου σε όλους σας!!! Μακάρι να περάσετε ωραία κι όπως το ποθεί η ψυχή σας  στην κάθε ώρα σας…

Τα γιασεμιά μοσχοβολάνε και στις βεράντες της πόλης…καθώς ξέρετε..

κι όχι μόνο τα βράδυα..